წიგნები იაპონიის ხელოვნებასა და კულტურაზე

უფრო მეტი

გუტენბერგის ბიბლიოთეკა

წიგნები იაპონიის შესახებ

kuroshio-ს აკვარიუმი

 მსოფლიოში რიგით მეორე  ყველაზე დიდი აკვარიუმი , რომელიც მდებარობს იაპონიაში , კუნძულ ოკნავაზე .   აკვარიუმი განლაგებულია ოკინავას ეროვნულ  პარკში. შედგება ოთხი სართულისგან  რომლებშიც მოთავსებულია ატრაქციონები  , 80 სახეობის ზღვის არსებები ,ზვიგენები , დელფინარიუმი  , მარჯნის და სხვა ტროპიკული თევზები.  აკვარიუმის ფართობი 19,000 მეტრია ,  სულ 77 ავზი და მასში მოთავსებულია 10 ათასი ტონა წყალი.  რომელიც ყოველ 24 საათში იცვლება ავტომატიურად. 

ახლა კი თავად დატკბით Kuroshio – ს აკვარიუმით.




უფრო მეტი ვიდეო kuroshio-ს აკვარიუმზე

იაპონური მუსიკა და სლაიდშოუები

უფრო მეტი ვიდეო

იაპონური პოეზია

იაპონური  პოეზია – ერთ ერთი გამორჩეული და სპეციფიკური ხელოვნებაა მთელ მსოფლიოში. იგი  მთლიანად  დაფუძნებულია აღმოსავლურ კულტურაზე და ხელოვნებაზე. თავად პოეზიაზე უდიდესი გავლენა მოახდინა ძენ ბუდიზმმა. ეს გავლენა პოეზიაზე ბევრად ძლიერია , ვიდრე ფილოსოფიაზე. იაპონურ  პოეზიას სხვადასხვა ჟანრობრივი მიმართულება აქვს , მაგრამ ყველაზე მთავარი განშტოება არის – ჰაიკუ.
ჰაიკუს პოეზია იაპონურ კულტურაში ჩამოყალიბდა ხალხური სიმღერების , ხუმრობების და მხიარული შაირების ნიადაგზე.  პოეზიის ეს სახეობა სამ ტაეპიანია და  სრულყოფილებას იძენდა დახვეწილი სალონური თამაშების პროცესში. თამაშის წესით საჭირო იყო გონებამახვილობისა და საზრიანობის დემონსტრირება. ლექსის თქმა მთლიანად დაფუძნებული იყო იმპროვიზაციაზე და სხარტ გარითმვაზე.  ჰაიკუს ოსტატების მოვალეობა იყო სიტუაციაში  სწრაფად გარკვევა და მის არსში ჩაწვდომა. აი ერთი მაგალითი თუ როგორ განავითარა  ლექსის  ორი სტრიქონი ჰაიკუს ოსტატმა მორიტაკემ (1473 – 1549)

შენ კიდეც გეშინია
შენ კიდეც გილხინს
მიმავალს შენს საქმროსთან
როცა წყვდიადში ღამის
გადაირბენ წყალზე გადებულ ბოგირს

ამგვარად ხდებოდა ლექსის აწყობა. ხშირად დასაწყისი სტრიქონების შევსება ხდებოდა სხვადახვა სამსტრიქონედით:

თითქოს საჭიროა მოკლვა

მაგრამ სურვილი არ მაქვს.
ქურდი შევიპყარ ღამით
და როცა შევხედე კარგად,
შვილი აღმოჩნდა ჩემი.
აყვავებულმა ტოტმა
ჩემთვალთაგან წარიტაცა
ნათელი მთავრე.

ხშირად ჰაიკუს პოეტური აზრი გამოუცნობი რჩებოდა. მაგალითად  ჰაიკუს ჟანრის სახელგანთქმულმა იაპონელმა პოეტმა მაცუო ბაშიომ (1644 – 1694) შეძლო მთელი სამყარო აესახა ამ ლექსში.

შემოდგომის მწუხრისას
ყვავი მარტოდმარტო ზის
გამხმარ ტოტზე.

ბაშიოს ეს მინიატურა ასეთ განწყობას ქმნის : ყვავი , გამხმარი ტოტი , მოახლოებული მწუხრი , გვიანი შემოდგომა. როგორც ერთი ფერით შესრულებული პეიზაჟი , ბაშიოს მინიატურაც რამდენიმე სიტყვით ქმნის სიჩუმისა და მწუხრის განცდას , ერთგვარად დაძაბული მოლოდინის შთაბეჭდილებას. ბაშიო ტოტზე მჯდომ ჩვეულებრივ  ყვავში ხედავს სამყაროსეულ აზრს. ყოველივე ამას ბევრი რამ აქვს საერთო ძენ-ბუდიზმთან. ძენ ბუდიზმის გავლენით 1686 წელს ბაშიო ქმნის თავის ცნობილ სამტაეპიან ლექსს:

ძველი გუბურა
ბაყაყი ჩახტა წყალში:
ტყაპ ! გაისმა სიჩუმეში.

ამ ლექსში ერთმანეთს ერწყმის მარადიულისა და წუთიერის ელემენტები:  ძველი გუბურა მარადიულია და მის მარადიულობაში , რომ შეაღწიო ცნობიერებით , საჭიროა ერთგვარი წუთიერი ძვრა.   ე.ი ბაყაყის ხტომა. სწორედ ეს ბადებს რაიმეში წვდომის მომენტს. ამრიგად , ჰაიკუში ერთიანდება ორი ძირითადი ელემენტი: დაუსრულებელი და მყისიერი.
Lib.ge – ზე გამოქვეყნებულია რამოდენიმე იაპონელი პოეტის ჰაიკუს  ჟანრის  ლექსები.  სეცუკო ნოძავა ,  ტეიძიო ნაკამურა ,  სოენ ნაგაკავა ,  სანტოკა ტანედა , ბუსონი , სოძიო ჰინო ,  სანკი საიტო , კინიჩი სავაკი ,  სუმიო მორი ,  სიუსონ კატო , კეირო ისაკავა ,  იაცკა ისიხარა , ჰაკუსენ ვატანაბე .

ჰაიკუს მინიატურების ბოლომდე გასაგებად , მრავალი მკვლევარის მითითებით , საჭიროა მკითხველი იყოს სულიერი განათების ან თუნდაც სამადჰის მდგომარეობაში. მაგრამ რაკი სულიერ განათებას მხოლოდ ერთეულები აღწევენ , მინიატურათა შინაარსი ყოველთვის ამოუცნობი რჩება. პოეტი მორო ნანიმარო (1761 – 1837) ამბობდა : “ვისაც სურს ბოლომდე გაიგოს ჰაიკუს აზრი , უნდა გადავიდეს სხვა სამყაროში , ინახულოს მასწავლებელი და თვით ჰკითხოს.

ჰაიკუს შინაარსობრივი ფესვები უკავშირდება იაპონიის წესჩვეულებებს , რელიგიას , მითოლოგიას , ისტორიას. როგორც ფერწერაში , ჰაიკუს ჟანრშიც აისახება ჩვეულებრივი საგნები და ბუნების მოვლენები , დაკავშირებული იაპონელთა ცხოვრებასთან.
ჰაიკუ იაპონელთა ეროვნულ ხასიათის კარგი ილუსტრაციაა. იმ უნარის მაჩვენებელია, რომელიც გამოავლენს , გახსნის ამ უკანასკნელის ქვეცნობიერ საწყისს.

იაპონური სამზარეულო

საკე



საკე – სუფთა იაპონური ეროვნული სასმელი , რომელიც ბრინჯით მზადდება  ,  მისი  ისტორია საუკუნეებს ითვლის და მომზადების ტექნოლოგია თითოეულ იაპონელს მემკვიდრეობით გადაეცემა.  იაპონელები  საკეს სვამენ  რომანტიკულ ვითარებაში ,  დღესასწაულებზე , რელიგიურ და რიტუალურ დღეებში. თვითონ  საკეს დალევა იაპონელებისთვის ერთი მთლიანი ხელოვნება და რიტუალია.
საკეს იაპონელები სხვადასხვაგვარად მოიხსენიებენ , ყველაზე გავრცელებული სახელებია   «ო – საკე», «სეიშუ»  და  «ნიჰონშუ».  იაპონელები უფრო მეტად ამ უკანასკნელს ხმარობენ , თუმცა იაპონურ რესტორანში ნებისმიერ სახლეზე მიხვდებიან რომელი  სასმელი გსურთ. საკე არ არის სპირტიანი სასმელი და არანაირი კავშირი არ აქვს არაყთან , მისი დამზადების ტექნოლოგია მოგვაგონებს ლუდის გამოხდასთან. მისი დაყენება და გამოხდა მეტად შრომატევადი საქმეა.  თავიდან ბრინჯს ფქვავენ , ამისათვის იყენებენ სპეციალური ჯიშის ბრინჯს , შემდეგ დაფქულ ბრინჯს ხარშავენ ორთქლზე , ამის მერე მოხარშულ ბრინჯში ურევენ იაპონურ საფუარს – «კოძის» რომელიც მთლიანად ამ მასას გარდაქმნის შაქრად.  ნატურალური ბრინჯის საფუარის   საშუალებით შაქარი გარდაიქმენება ალკოჰოლურ სითხედ – საკედ.  შემდეგ უკვე  ტექნლოგები სითხეს აძველებენ და აობებენ რათა უფრო მეტად არომატული იყოს . მისი ალკოჰოლური სიმაგრე   14 დან  20 გრადუსამდე ადის. ძველ იაპონიაში საკეს ხის კოლოფის მაგავრ ჭიქებით სვამდნენ , შემდეგ უკვე პატარა კერამისკის ფინჯნებით , დღესდღეობით  სასმელ ჭიქას არანაირი მნიშვნელობა არ ააქვს , უბრალოდ იაპონური ეტიკეტით  საკეს მირთმევა უფრო განგაცდევინებთ მის ორიგინალურობას და იაპონურ სულს.
ძალიან ბევრს გონია, რომ აუცილებელია საკე ცხელ – ცხელი მიირთვა , ეს უბრალოდ სურვილია და არა აუცილებლობა ,  იაპონელები  საკეს მირთმევის დროს ყველაზე მეტჯერ ამბობენ  სიტყვას «კამპა – ი !» —  რაც ნიშნავს  «დილამდე სმას !» . პრაქტიკულად ყველა პრეფექტურაში სხვადასხვა სახის საკეს აკეთებენ , უბრალოდ ყველაზე მთავარი ნედლეული შეუცვლელია.  იაპონიაში 1 ოქტომბერი არაოფიციალურად აღიარებულია საკეს დღედ. უცხოელებისთვის ეს  ყოველთვის დასამახსოვრებელი თარიღია , ამ დღეს ყველაზე მეტი საკე ისმევა.  დღესდღეობით საკეს არამარტო იაპონელები აკეთებენ , მისი გამოხდის ტექნოლოგია თითქმის ყველა ქვეყანაში შიესწავლეს.  იაპონიაში არსებობს სპეციალური სასწავლებლები და  სკოლები სადაც საკეს გაკეთებას ასწავლიან.



იაპონური სამზარეულო

იაპონური სამზარეულო – ეს თვით სიმფონიური ხელოვნებაა , რომელიც იაპონაიში და მთელ მსოფლიოში ხელოვნების დონემდე არის აყვანილი .  იაპონური კერძები  მთელ მსოფლიოში პოპულარულია , ერთის შეხედვით  მათი მომზადება მარტივად შეიძლება მოგვეჩვენოს , მაგრამ ეს ასე არ არის , კერძში ჰარმონიულად არის შერწყმული ინგრედიენტები , სოუსები , ზღვის პროდუქტები და რაც მთავარია მორთულია როგორც ნატურმორტი.
აღიარებულია რომ იაპონელების ერთ-ერთი მთავარი სასაუბრო თემა ყოველთვის იყო სამზარეულო .  უყვართ დაგუსტაცია , კამათი და კერძების მომზადება.  იაპონური სამზარეულო უმეტესად შედგება  ზღვის პროდუქტებით , იაპონელები იყენებენ  ყველანაირ ზღვის პროდუქტს დაწყებული მოლუსკებით დამთავრებული ზღვის კომბოსტოთი.
ზოგს უმს მიირთმევენ დამარილებული  სახით  და ზოგს ათასგვარად გაკეთებულს.  აგრეთვე ხმარობენ ხორცსაც , მაგრამ უფრო დღესასწაულებზე და ისიც იშვიათად . უნდა ითქვას , რომ მეიჯის რევოლუციამდე (1868 წ.) იაპონიაში ხორცი იშვიათობად ითველებოდა. დღეს კი  ხორცისგან ამზადებენ სხვადასხვა კერძებს. ამათგან ყველაზე ცნობილია

სუკიიაკი

სუკიიაკი – (sukiyaki) იგი შედგება ხორცის ნაჭრისა და ბოსტნეულისგან , რომელიც საგანგებო სანელებლებით არის შეზავებული.  ფართოდ გამოიყენება შემწვარი და მოხარშული თევზი , მარინადები, გამხმარი სახით. გავეცნოთ მოკედ ზოგიერთ იაპონურ კერძს.

კაცუობუში (katsuobushi)

კაცუობუში – (katsuobushi) -  მზადდება შემდეგნაირად: თევზ თინუსს აცლიან ძვლებს , ჭრიან სამ ნაწილად , ხარშავენ და ამის შემდეგ აშრობენ ჰაერღუმელში. შემდეგ დიდი ხნით კიდებენ ბნელ, გრილ და ზომიერად ნესტიან ადგიალს. თევზი იფარება სპეციფიკური სიმწვანით , ფერმენტირდება იძენს თავისებრ არომატს და გემოს. მა პროდუქტი შიძლება წლობით ინახებოდეს. ასეთი თევზისგან იაპონელები ამზადებენ წვნიანს , უმატებენ სანელებლებს და მიირთმევენ ბრინჯთან ერთად.

იაკიტორი (Yakitori)

იაკიტორი – (yakitori) – იგივე შემწვარი ქათმის ხორცი.  ხორცს  ჭრიან საშუალო ნაჭრებად. დებენ ტკბილ და ცხარე  მარინადში აჩერებენ 24 საათს, შემდეგ გამზადებულ ხორცს აგებენ ხის პატარა შამფურებზე და წვავენ საკურას ნაკვერჩხალზე. იაკიტორის ოდნავ მოტკბო გემო დასდევს.

ფუგუ (FUGU)

ფუგუ – (Fugu) – მზადდება მომცრო ზომის თევზისაგან (მუცელნემსა) რომელიც დაჭერის დროს იბერება და მრგვალდება. მას ჭამენ უმსაც და შემწვარსაც. ფუგუ მხოლოდ განსაკუთრებული ლიცენზიის მქონე გამოცდილმა მზარეულმა უნდა მოამზადოს, რადგან თევზის შიგნეული ძლიერ შხამს შეიცავს.

ტემპურა - (Tempura)

ტემპურა – (Tempura) – შედგება ძირითადად კრევეტებისგან, რომლებსაც ავლებენ საგანგებოდ გაკეთებულ ცომში და წვავენ  მცენარეულ ზეთში. კრევეტების ნაცვლად შესაძლებელია იყოს , მომცრო ზომის თევზები ან ბოსტნეული.

საშიმი - (Sashimi)

საშიმი – (Sashimi) – მზადდება უმი თევზისგან. უმეტესად წითელი ორაგულის ხორცისგან , მაგრამ იყენებენ აგრეთვე თინუსს და მუცელნემსასაც. იგი გაკეთებულია განსაკუთრებული წესით დამატებული აქვს ცოტაოდენი ზღვის მარილი და ამოვლებულია სოიოს საწებელში, ხანდახან პირშუშხასაც უმატებენ.  სუფრაზე მიტანის წინ ჭრიან მოგრძო ბრტყელ ნაჭრებად.

ვასაბი

ვასაბი – (wasabi) ვასაბი მცენარე რომელიც ყვავის მხოლოდ იაპონიის მთებში , მზადდება როგორც ცხარე საწებელი პასტა , აქვს მდოგვისებური გემო და არის მწვანე შეფერილობის. გამოიყენება ფართოდ იაპონურ სამზარეულოში როგორც სანელებელი.

ჩაის ცერემონიალი

იაპონური ჩაის ცერემონიალი , განეკუთვნება ყველაზე უნიკალურ ხელოვნებათა რიგს. იგი ასრულებს არსებით როლს იაპონელების სულიერ და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ჩაის ცერემონიალი მკაცრად დადგენილი რიტუალია , მასში მონაწილეობენ ჩაის ოსტატი , რომელიც ადუღებს ჩაის და ფინჯნებში ასხამს , და ისინი ვინც ესწრება ამ ცერემონიალს და სვამენ ჩაის. ისტორიულად ჩაის ცერემონიალს ჩინეთში ჩაეყარა საფუძველი. მრავალი წყაროს თანახმად იგი შემოიღო ლაო -ძიმ. გადმოცემის თანახმად სწორედ მან შექმნა რიტუალი ჩაის სმა ,,ოქროს ელექსირის” ფიალით. სამწუხაროდ მონღოლთა

იაპონური ჩაი

შემოსევის შემდეგ ჩინეთში ეს რიტუალი გადაშენდა. იაპონელებმა კი , რომლებმაც წარმატებით აიცილეს მონღოლთა შემოსევა , განაგრძეს ჩაის სმის ხელოვნების კულტივირება , უმატებდნენ რა მას განსაკუთრებულ მანიპილაციებს. ჩაის ცერემონიალი ძველთაგანვე აუცილებელი ატრიბუტი იყო იაპონელი ფილოსოფოსებისა და მხატვრების შეკრებაზე. ჩაის სმის დროს წარმოთქვამდნენ ბრძნულ სიტყვებს , კითხულობდნენ ლექსებს , ათვალიერებდნენ ხელოვნების ნიმუშებს. ამასთან ყოველი ცალკეული შემთხვევისთვის გულმოდგინედ არჩევდნენ ყვავილთა თაიგულებს და ჩაის დასაყენებელ ჭურჭელს. ასეთმა პროცედურამ თანდათან მოიცვა საზოგადოების სხვა ფენები. XVI – XVII საუკუნეებში იგი პოპულარული გახდა არისტოკრატიის , სამურაების წრეებში. ჩაის ცერემონიალი – როგორც ხელოვნება , ჩამოყალიბდა ყოველდღიური საზრუნავისგან დასვენების ერთგვარ სისტემად. მეტნაკლებად კლასიკური ფორმით იგი ჩაის სახლებში სრულდებოდა. პირველი ასეთი სახლი აშენდა 1473 წელს. ჩაის სახლები პატარა ღარიბულ ქოხებს გავდა. , რომლებიც

ჩაის სახლის ბაღი

მეტისმეტად უბრალონი იყვნენ , როგორც გარეგნულად ისე შიგა მოწყობილობით. კლასიკური ჩაის სახლის ინტერიერის მოწყობილობა მთლიანად ეთანხმება ესთეთიკურ კანონებს და ეროვნულ ხასიათს იაპონელებისა , რომლებიც ისწრაფვიან სულიერი ჰარმონიისაკენ. ასეთი განწყობა იწყება ჩაის სახლში მისასვლელთანვე. ჩაის სახლს აკრავს პატარა ბაღი , რომელმაც ჩაის ოსტატთა აზრით , პიროვნებაში უნდა გამოიწვიოს განსაკუთრებული განწყობა , რომლის გარეშე ცერემონიას აზრი არ ექნება. სახლამდე მიმავალი ბილიკი მსხვილი ქვებით არის მოპირკეთებული. მასზე შედგომა მედიტაციის პირველი სტადიის დასაწყისს ნიშნავს. ბილიკზე მიმავალს უკვე მედიტაციის მეორე სტადუია იღვიძებს , ამას ხელს უწყობს ძველი ფარანი , რომელიც დღე და ღამე სუსტად ანათებს ბილიკს , აგრეთვე ქვის ჭა , სადაც შეგიძლია ხელის დაბანა და წყლის დალევა. დაბალი , 90 სმ სიმაღლის კარი , რომლის ზღურბლზე მუხლს იდრეკენ. შესვლისას სტუმრები წელში იხრებიან და იაპონურად ჯდებიან ჭილოფზე. ოთახში დგას პატარა მაგიდა და დასაჯდომი ბალიშები. სახლის კედლებზე კიდია გრაგნილები ფილოსოფიური გამონათქვამებით. იგი დაწერილია ძენ -ბუდისტური სტილით და ისეთი კალიგრაფიით , რომ ძალიან ცოტას თუ შეუძლია გაარკვიოს და გაიგოს აზრი. შესახვედრად გამოდის მასპინძელი და თავის მხრივ მდაბლად უკრავს თავს სტუმრებს. ისმის წყლის დუღილის მელოდიური ხმა.

ჩაის ჭურჭელი

იწყება მედიტაციის მესამე ეტაპი. გარკვეულ განწყობილებას იწვევს თვით ჭურჭელიც , რაც საოცრად უბრალოა : ფინჯნები , სპილენძის ჩაიდანი , ბამბუკის მოსარევი , ჩაის შესანახი კოლოფი და სხვა. ყველაფერი უზადოდ კეთდება ჩაის დაყენება ხდება შემდეგნაირად , იყენებენ განსაკუთრებულ მწვანე , დაფშვნილ ჩაის. ჩაისთვის წყალს ადუღებენ საკურას ნახშირზე. ნაყენს თქვეფენ ფინჯანში ბამბუკის ფუნჯით და ღებულობენ საკმაოდ სქელ ქაფიან სითხეს. ოფიციალურ ჩაის სმას წინ უსწრებს სხვადასხვანაირი საჭმლით გამასპინძლება. სტუმრებს მიართმევენ წვნიანს, ბრინჯს , თევზს , სანელებლიან კარტოფილს და სხვა. ცერემონია იწყება მაგარი ჩაით. მასპინძელი მოხერხებულად დაალაგებს ფინჯნებს და იწყებს ცერემონიას. ჯერ ყველა სტუმრისათვის მოამზადებს ჩაის დიდ ფინჯანში , საიდანაც ისინი მორიგეობით სვამენ. ეს ტრადიცია ბადებს ერთმანეთთან სიახლოვის განცდას. რიტუალი მკაცრად განსაზღვრულია : პირველი სტუმარი იღებს აბრეშუმის თავსაფარს ან ნაჭერს , იფენს მარცხენა ხელისგულზე , მარჯვენათი მასზე დგამს ფინჯანს, თავს უკრავს მეზობელს – და მოსვამს სამნახევარ ყლუპს , შემდეგ თავისი ქაღალდის ხელსახოცით წმენდს ფინჯანის პირს და აწვდის

ჩაის ცერემონიალი

მეორე სტუმარს. ყველა იმეორებს აღნიშნულ პროცედურას. მაგარი ჩაის შემდეგ , სუსტ ჩაის სვამენ , შემოაქვთ ბალიშები და ლანგრით ნამცხვრები. სუსტი ჩაი მზადდება ყველასთვის , ჩამოარიგებენ ფინჯნებს და სვამენ , რამდენიც მოესურვებათ. ამით ჩაის სმის ცერემონიალი სრულდება … იაპონელებს მიაჩნიათ რომ ჩაის ცერემონიალი ადამიანში აყალიბებს უბრალოების , ბუნებრიობის , სისუფთავის მოთხოვნილებებს ; სამწუხაროდ იაპონიის დღევნდელ რეალობაში ასეთი თაყვანისცემა ხშირად შეუძლებელია. ცხოვრების სწრაფი დინება , ყოველდღიური რეალობა ბოჭავს და ნთქავს ადამიანებს და იაპონელებსაც თითქოს აღარ სცალია ტრადიციებისთვის. მაგრამ ჩაის ცერემონიალს ეს არ ეხება , იგი მჭიდროდ არის ჩაწნული იაპონიის ყოფა ცხოვრებაში.


სუში

ძალიან ბევრისათვის ამომავალი მზის ქვეყანა სუშისა და საკესთან ასოცირდება, რაც გასაკვირი არ არის, რადგან ტრადიციული იაპონური სამზარეულო მათ გარეშე წარმოუდგენელია. სუშის სულ რაღაც 100 წლის ისტორია აქვს. მის სამშობლოდ სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია ითვლება. იაპონელებმა კი ამ კერძის მომზადების მეთოდი თევზის დიდი ხნით შენახვის მიზნით გადმიიღეს. გასუფთავებულ უმ თევზს ფენა-ფენა მარილს აყრიდნენ და დაწნეხის მიზნით ზემოდან მძიმე ქვას ადებდნენ. რამოდენიმე კვირის შემდეგ თევზს ქვას მოაშორებდნენ და ჩვეულებრივ ხუფს ახურავდნენ. რამდენიმე თვეში თევზი მზად ითვლებოდა.   იაპონიაში სუში ბუტერბროდის როლში გამოდის. სუში არის მადჟავებული ბრინჯის გუნდა უმი თევზის ნაჭრით. ბრინჯს ურევენ სპეცილაურად მომზადებულ ბოსტნეულს და ხანდახან ახვევენ ზღვის წყალმცენარის ფოთოლში.   ტოკიოში კიდევ შემორჩა რესტორნები, სადაც გურმანებს ძველი მეთოდით მადზადებული სუშით უმასპინძლდებიან. მე-19 საუკუნის ბოლოს, პროგრესულად მოაზროვნე შეფმზარეულს, სახელად იოჰეის თვეების განმავლობაში შენახული თევზის მკვეთრი სუნი მობეზრდა და კლიენტებს უმი თევზი შესთავაზა. ასე რომ მყრალი თევზის ალტერნატივა მალე გახდა პოპულარული.
სუში ყველა დღესასწაულის, იუბილესა და დაბადების დღის აუცილებელი კერძია. ყველაზე პოპულარული ნიგირი სუშია – ბრინჯის მომრგვალებულ ბურთულებს ზემოდან უმი თევზისა და ვასაბის (იაპონური მცენარე, რომელსაც იყენებენ სანელებლად) პატარა ნაჭერს ადებენ. ეს მეთოდი სუშის მომზადების ყველაზე იოლი გზაა და ამავე დროს ძალიან გემრიელია.

ბრინჯი

იაპონიაში ყველაზე გავრცელებული და მთავარი საკვები ბრინჯია. მსოფლიოში ცნობილია ბრინჯის 700 მდე სახეობა. აქედან იაპონიაში 44 ჯიში მოჰყავთ, საიდანაც ერთს – მოტი გომეს ანიჭებენ უპირატესობას.

ბრინჯის სამშობლოა ინდოჩინეთი . აქედან გავრცელდა ჩინეთში , იაპონიაში, წინა აზიასა და ირან – ერაყის ტერიტორიაზე. იაპონელები დღეში ორჯერ – სამჯერ ჭამენ ბრინჯს, უამისოდ ერთ დღესაც ვერ ძლებენ. ბრინჯს მიირთმევენ სხვადასხვა სანელებლებით, თუმცა უამისოდაც გეახლებიან. სწამთ , რომ ბრინჯი ჯანმრთელობას უნარჩუნებთ. მართლაც, იაპონიაში უფრო იშვიათია გულსისძარღვთა დაავადებანი, ვიდრე დასავლეთ ქვეყნებში. აღსანიშნავია ბრინჯის მირთმევა იაპონური ჩხირებით , რაც ასე ოსტატურად ახერხებენ იაპონელები.

ბრძოლის ხელოვნება

სამურაი

სამურაი – იაპონიის ინდუსტრიამდელ პერიოდში წარჩინებულ სამხედროთა  აღმნიშვნელი ტერმინი იყო. სამურაი იაპონურად ნიშნავს “სამსახურს”. ისტორიიდან ცნობილია , რომ სამურაები გაჩნდნენ როგორც ადგილობრივ ფეოდალთა შეიარაღებული რაზმები. ისინი მოდიოდნენ გლეხობიდან და მოსამსახურეთაგან. თავიდან საკმაოდ გაუთლელი ხალხი იყო, მათ მხოლოდ ბატონისადმი ბრმა მორჩილება და ბრძოლაში სიმამაცე მოეთხოვებოდათ. მაგრამ დროთა განმავლობაში , როდესაც საომარი საქმე პროფესიად გადაიქცა, ეს აღარ აღმოჩნდა საკმარისი. ისინი სამსახურეობრივ კიბეზე დაწინაურებას მოითხოვდნენ , შეისწავლეს ჩინური ენა და დამწერლობა, მათი ყურადღება მიიქცია ბუდიზმის ისეთ განშტეობა როგორიც არის -  ძენი.  სწორედ ძენის მეშვეობით სამურაებმა ჩამოაყალიბეს მათი ქცევის კოდექსი – ბუშიდო (იაპ: მეომრის გზა). ბოშიდომ დიდი გავლენა მოახდინა სამურაების ხასიათში და მათ ქცევაზე. ბუშიდოს მიხედვით სამურაის მოვალეობ იყო :ბატონისადმი ერთგულება , ღირსების შენარჩუნება , პატიოსნება , სიმამაცე და ა.შ. ბუშიდოს მიხედვით სამურაი ფიცს არ დებდა – ეს მისთვის ღირსების შელახვად ითვლებოდა. არ უნდა გამოემჟღავნებინა შინაგანი განცდები , რაც არ უნდა მოუვიდეს სიკვდილთან გულგრილობის გრძნობა. ბუშიდოს კანონები თავმოყრილია წიგნში ”ჰაკაგურე” რომელიც 11 ნაწილად იყოფა. სამურაის პიროვნება იაპონიაში მიმბაძველობის მაგალითი იყო , რიგით იაპონელში. აღსანიშნავია , რომ სამურაები თავიანთ მემკვიდრეს ბავშვობიდან ზრდიდნენ მეომრად.  ასწავლიდნენ საბრძოლო ხელოვნებას და ბუშიდოს წესებს.

მე-19 საუკუნეში იაპონია უახლოვდებოდა დასავლეთის ცივილიზირებულ სამყაროს და გარკვეულწილად ინერგებოდა პროგრესულ -რეფორმისტიული აზრი. ქვეყანა თავისთავად ორ უკიდურესობაში მოჰყვა დასავლური გავლენა უდიდესი იყო , შედეგმაც არ დააყოვნა და იაპონიაში გატარდა -  მეიჯის რეფორმები.  რაც ცუდი გავლენა მოახდიან სამურაების მდგომარეობაზე.  მათი მნიშვნელოვანი ნაწილი ვერ პოულობდა თავის ადგილს შექმნილ საზოგადოებრივ წყობაში , მათი მთავარი მიზანი გახდა ნებისმიერი საშუალებით დაიბრუნონ ისტორიული წარსულის პრივილიგირებული მდგომარეობა. მე-19 საუკუნის 70 -იან წლებში დაიწყო სამურაების ანტისამთავრობო გამოსვლები, რომლებიც კატეგორიულად მოითხოვდნენ , რეფორმების გაუქმებას და მათი ძველი მდგომარეობის აღდგენას სახელმწიფოში. მთავარი მიზეზი სამურაების უკმაყოფილების აღმოჩნდა სამხედრო რეფორმა – საყოველთაო სამხედრო მოვალეობის შემოღების შესახებ , რომელმაც აუკრძალა სამურაებს მონოპოლია იარაღის ტარებაზე და მათი ისტორიული პრივილიგირებული ყოფნა საზოგადოებაში. 

სამურაების უკმაყოფილება გამოიწვია ასევე მთავრობის მიერ შემოღებულმა რამდენიმე წლის ერთდროულმა პენსიამ. ოფიციალურად ეს ითვალისწინებდა სამურაებისთვის ფინანსურ დახმარებას , რათა მათ შეძლებოდათ მეწარმეობის ან სავაჭრო -საბანკო საქმის წამოწყება. თუმცა სამურაების ძირითადი ნაწილს იმის გამო , რომ ტრადიციების თანახმად მხოლოდ სამხედრო საქმით იყვნენ დაკავებულნი არ გააჩნდათ არც უნარი და არც ცოდნა, რომ დაეწყოთ შრომითი საქმიანობა. ყოველივე ამის გამო 1877 წელს დაიწყო შეიარაღებული ამბოხი  ცნობილი როგორც – შაცუმოს ომი (იხილეთ კ/ფ ”უკანასკნელი სამურაი) სამურაებსა და იაპონიის მთავრობას შორის ომი რამდენიმე თვეს გაგრძელდა , რადგან სამთავრობო ჯარი შეიარაღებული იყო დასავლური თანამედროვე იარაღით და გაწვრთნილი იყო უცხოელი ოფიცრების მიერ , სამურაების ჯარი დამარცხდა. მთავრობისთვის სამურაების დამარცხება გახდა მაგალითი იმისა , რომ სახელმწიფო ვითარდება სწორი ტემპით და საჭიროა აღებული რეფორმების გაღრმავება.

კატანა - სამურაის ხმალი

ალბათ გინახავთ აზიურ ფილმებში რა სასწაულებს აკეთებენ  სამურაის ხმლით იგივე კატანით  (Katana) , ერთი ხმლის მოქნევით მოწინააღმდეგე მთლიანად ლიკვიდირებულია. გაგიკვირდებათ და არაფერი არ არის გადამეტებული. ერთი ხმლის მოქნევით ნამდვილად შესაძლებელია ადამიანი თავის გარეშე დავტოვოთ და უფრო მეტიც  სულ თავისუფლად ჭრის შუაზე  სხვა დანარჩენ ფოლადის ხმლებს.

კატანა იაპონიაში  საკმაოდ ძვირი ნივთი და ერთ – ერთ საშიშ ცივ იარაღად ითვლება , ამიტომ მის შეძენის უფლება სპეციალური ლიცენზიის მოპოვების შემდეგ არის შესაძლებელი , რათქმაუნდა  ეს ეხება ნამდვილ სამურაის ხმალს და არა გაყალბებულ სუვენირებს .

იაპონური ხმალი - Katana

კატანის ისტორია  დაახლოებით XII-XIII საუკუნიდან მოდის და მათი ძირითადი მომხმარებლები იყვნენ სამურაები , დამზადების მეთოდი უძველესია და დღემდე ამავე წესით  ამზადებენ . კატანის დამზადება რთული ტექნოლოგური პროცესია. იგი იჭედება სხვადასხვა სიმტკიცის ფოლადის ნაჭრებისგან ,  გადის სხვადახვა გამოწრთობის საფეხურებს , იძენს ბასრ პირს და ოდნავ რკალისებურ   ფორმას ,  რაც იწვევს მის საოცარ ელასტიურობას და ამავე დროს სიტკიცეს.
ძველი წყაროების თანახმად სამურაები კატანის გამოცდას იაპონიის დაბალი ფენის მოსახლეობაზე ატარებდნენ , ხმალი შემდგარი და დარსულებული მაშინ იქნებოდა თუ კი ერთი მოქნევით ადამიანს შუაზე გააპობდა.  დღესდღეობით სპეციალურ კატანის სკოლებში მიმდინარეობს ხმლის დამზადება და გამოცდა , ოღონდ  ყოველგვარი მსხვერპლის გარეშე.
კატანის გარდა იაპონიაში არსებობს მომცრო ზომის ხმალი  wakizashi და სულ პატარა ხმალი tanto , რომლიც  ამავე პრინციპით მზადდება და იგივე თვისებები აქვს რაც კატანას . ვაკიზაში კატანის რეზერვად ითვლება მას  გამოიყენებდნენ სამურაები ბრძოლების დროს ის ბევრად უფრო მსუბუქი და მოსახერხებელია , ხოლო ტანტო  უფრო მეტად რიტუალური თვითმკვლელობების დროს გამოიყენებოდა.

Katana , Wakizashi და Tanto

კატანის დამზადებას მხოლოდ  გამოცდილ ოსტატს ანდობენ , იაპონიაში არსებობს სპეციალური სკოლები სადაც მის გაკეთებას და მოხმარებას ასწავლიან. ხმალი საკმაოდ ძვირი სიამოვნებაა , ამიტომ იაპონიაში უამრავი გაყალბებული იაფფასიანი ხმალი მზადდება და საზღვრებს გარეთ გააქვთ.
თვალსაჩინოებისთვის კატანას უამრავი დოკუმენტური ვიდეო დევს  ინტერნეტ სივრცეში , ჩემი რჩევით  ყველაზე კარგი მაგალითი ფილმი Kill Bill – ია სადაც მართლა სასწაულებს აკეთებენ ამ იაპონური ხმლით.