ჰაიკუს პოეზია იაპონურ კულტურაში ჩამოყალიბდა ხალხური სიმღერების , ხუმრობების და მხიარული შაირების
ნიადაგზე. პოეზიის ეს სახეობა სამ ტაეპიანია და სრულყოფილებას იძენდა დახვეწილი სალონური თამაშების პროცესში. თამაშის წესით საჭირო იყო გონებამახვილობისა და საზრიანობის დემონსტრირება. ლექსის თქმა მთლიანად დაფუძნებული იყო იმპროვიზაციაზე და სხარტ გარითმვაზე. ჰაიკუს ოსტატების მოვალეობა იყო სიტუაციაში სწრაფად გარკვევა და მის არსში ჩაწვდომა. აი ერთი მაგალითი თუ როგორ განავითარა ლექსის ორი სტრიქონი ჰაიკუს ოსტატმა მორიტაკემ (1473 – 1549)შენ კიდეც გეშინიაამგვარად ხდებოდა ლექსის აწყობა. ხშირად დასაწყისი სტრიქონების შევსება ხდებოდა სხვადახვა სამსტრიქონედით:
შენ კიდეც გილხინს
მიმავალს შენს საქმროსთან
როცა წყვდიადში ღამის
გადაირბენ წყალზე გადებულ ბოგირს
თითქოს საჭიროა მოკლვა
მაგრამ სურვილი არ მაქვს.ხშირად ჰაიკუს პოეტური აზრი გამოუცნობი რჩებოდა. მაგალითად ჰაიკუს ჟანრის სახელგანთქმულმა იაპონელმა პოეტმა მაცუო ბაშიომ (1644 – 1694) შეძლო მთელი სამყარო აესახა ამ ლექსში.
ქურდი შევიპყარ ღამით
და როცა შევხედე კარგად,
შვილი აღმოჩნდა ჩემი.
აყვავებულმა ტოტმა
ჩემთვალთაგან წარიტაცა
ნათელი მთავრე.
შემოდგომის მწუხრისასბაშიოს ეს მინიატურა ასეთ განწყობას ქმნის : ყვავი , გამხმარი ტოტი , მოახლოებული მწუხრი , გვიანი შემოდგომა. როგორც ერთი ფერით შესრულებული პეიზაჟი , ბაშიოს მინიატურაც რამდენიმე სიტყვით ქმნის სიჩუმისა და მწუხრის განცდას , ერთგვარად დაძაბული მოლოდინის შთაბეჭდილებას. ბაშიო ტოტზე მჯდომ ჩვეულებრივ ყვავში ხედავს სამყაროსეულ აზრს. ყოველივე ამას ბევრი რამ აქვს საერთო ძენ-ბუდიზმთან. ძენ ბუდიზმის გავლენით 1686 წელს ბაშიო ქმნის თავის ცნობილ სამტაეპიან ლექსს:
ყვავი მარტოდმარტო ზის
გამხმარ ტოტზე.
ძველი გუბურაამ ლექსში ერთმანეთს ერწყმის მარადიულისა და წუთიერის ელემენტები: ძველი გუბურა მარადიულია და მის მარადიულობაში , რომ შეაღწიო ცნობიერებით , საჭიროა ერთგვარი წუთიერი ძვრა. ე.ი ბაყაყის ხტომა. სწორედ ეს ბადებს რაიმეში წვდომის მომენტს. ამრიგად , ჰაიკუში ერთიანდება ორი ძირითადი ელემენტი: დაუსრულებელი და მყისიერი.
ბაყაყი ჩახტა წყალში:
ტყაპ ! გაისმა სიჩუმეში.
Lib.ge – ზე გამოქვეყნებულია რამოდენიმე იაპონელი პოეტის ჰაიკუს ჟანრის ლექსები. სეცუკო ნოძავა , ტეიძიო ნაკამურა , სოენ ნაგაკავა , სანტოკა ტანედა , ბუსონი , სოძიო ჰინო , სანკი საიტო , კინიჩი სავაკი , სუმიო მორი , სიუსონ კატო , კეირო ისაკავა , იაცკა ისიხარა , ჰაკუსენ ვატანაბე .
ჰაიკუს მინიატურების ბოლომდე გასაგებად , მრავალი მკვლევარის მითითებით , საჭიროა მკითხველი იყოს სულიერი განათების ან თუნდაც სამადჰის მდგომარეობაში. მაგრამ რაკი სულიერ განათებას მხოლოდ ერთეულები აღწევენ , მინიატურათა შინაარსი ყოველთვის ამოუცნობი რჩება. პოეტი მორო ნანიმარო (1761 – 1837) ამბობდა : “ვისაც სურს ბოლომდე გაიგოს ჰაიკუს აზრი , უნდა გადავიდეს სხვა სამყაროში , ინახულოს მასწავლებელი და თვით ჰკითხოს.
ჰაიკუს შინაარსობრივი ფესვები უკავშირდება იაპონიის წესჩვეულებებს , რელიგიას , მითოლოგიას , ისტორიას. როგორც ფერწერაში , ჰაიკუს ჟანრშიც აისახება ჩვეულებრივი საგნები და ბუნების მოვლენები , დაკავშირებული იაპონელთა ცხოვრებასთან.ჰაიკუ იაპონელთა ეროვნულ ხასიათის კარგი ილუსტრაციაა. იმ უნარის მაჩვენებელია, რომელიც გამოავლენს , გახსნის ამ უკანასკნელის ქვეცნობიერ საწყისს.
No comments:
Post a Comment